White Paper van Marieke van Voorn "Het Integraal Zorgakkoord (IZA) ontrafelt onderstromen en tegenstromen in 'heel de zorg & samenleving'

AANLEIDING  

“IZA leek eerst onweerstaanbaar, maar deze ‘heilige graal’ heeft inmiddels haar glans verloren”. Diverse keren hoorde ik afgelopen zomer teleurgestelde en gefrustreerde geluiden van verschillende zorgbestuurders. Eind augustus 2024 begeleidde ik er een maatschappelijke opstelling over, omdat ik nieuwsgierig was naar hoe het krachtenveld eruitzag. Daar werd meteen zichtbaar hoe de macht verdeeld was tussen politiek, overheid en verzekeraars enerzijds en de zorgaanbieders aan de andere kant. De kloof was groot, de onmacht bij de uitvoerende zorgaanbieders ook, ondanks dat het Integraal Zorgakkoord in 2022 door de meeste partijen werd ondertekend[1], behalve door MIND. En de VNG stapte recent uit het akkoord (november 2024).

LEES HIER DE GEHELE WHITE PAPER 

Al na enkele gesprekken over de werking en bijwerkingen van IZA kreeg ik de indruk dat IZA de onderstromen en verstrikkingen in de zorgsector blootlegt en ontrafelt. Dat is een positief teken, ondanks de pijnlijke inzichten die IZA brengt.

“You Can’t change what you don’t acknowledge”, maar wanneer je weeffouten en verstrikkingen doorziet, kun je bewuste actie ondernemen, zodat de zorgsector en de samenleving wel integraal met elkaar kunnen gaan samenwerken.    

METHODEN & TECHNIEKEN

In deze samenvatting leg ik patronen en onderstromen bloot die naar voren kwamen uit circa dertig interviews. Omdat ieder zijn of haar inbreng anoniem kon doen, kreeg ik openhartige verhalen te horen en kon ik zonder veel problemen doorvragen op heikele thema’s.

In september, oktober en november 2024 sprak ik met drie ziekenhuisbestuurders, één revalidatiekliniekbestuurder, één toezichthouder, drie ouderenzorgbestuurders, drie GGZ-bestuurders, vier internisten, vijf huisartsen, twee wetenschappers (hoogleraren) in de zorgsector, één digitale strateeg, één financieel expert (zorgfinanciering), één programmanager van een IZA-regio, één transitiemanager ouderenzorg, één ondernemer in gezonde voedingsindstrie en enkele strategisch adviseurs van: Zorginstituut Nederland, Zorgverzekeraars Nederland, een zorgverzekeraar, de GGD / GHOR, een ziekenhuis en van VWS.

Daarnaast ben ik gaan puzzelen met de feitelijke informatie en mijn kennis van destructieve patronen. Ik zag al snel overeenkomsten tussen de verhalen. Ze vielen op doordat er namen van mensen en organisaties werden genoemd die ook allerlei andere sleutelposities bekleden of in het verleden bekleedden. Door te googelen kreeg ik meer inzage in hoe netwerken gevormd zijn en vermoedelijk onderling ‘samenwerken’ aan hun eigen doelstellingen. Dat leidde ertoe dat ik potentiële verbanden en ook vermoedelijke integriteitsvraagstukken waarnam.   

Op 27 november 2024 organiseerde ik een inspiratiemiddag en -avond om vermoedens over deze vraagstukken nog dieper te onderzoeken. De methode die ik gebruikte was maatschappelijke opstellingen. Dat is een vorm van systemisch werk, die ik sinds 2010 eveneens inzet voor familie- en organisatievraagstukken. De meeste representanten waren deelnemers aan dit onderzoek en representeerden ‘blind’ (zonder voorkennis van mijn vermoedens).

DE WENS EN WERKELIJKHEID VAN IZA

De ervaringen van de geïnterviewden zijn overwegend sceptisch, wanneer ik ze vraag naar de werking en bijwerkingen van het Integraal Zorgakkoord. Uit de interviews blijkt dat meerdere mensen zich afvragen of er ‘iets niet klopt’. “De logica ontbreekt”, gaf een GGZ-bestuurder aan. En ook zijn was iemand die zich openlijk afvroeg of ‘volksgezondheid van de samenleving’ het hoger doel van VWS wel (of niet) is? Deze twijfels kwamen naar voren:

“IZA is het zoveelste hoofdlijnenakkoord dat over ons wordt heen gestort. Ik vraag me af of het al klaar lag, ver voordat het bij ons in 2022 werd geïntroduceerd”.

“Is kwaliteit van zorg verbeteren werkelijk de bedoeling van IZA, of is meer controle de werkelijke bedoeling?”

“IZA werd gebracht met spiegeltjes en kraaltjes, die je als zorgbestuurder niet kunt weigeren. Maar onhelder is (nog steeds) wat nou precies de ruil was. Wat is de prijs die de zorgsector betaalt voor deze subsidie?”

Naast het blootleggende en het ontrafelende karakter van IZA waren er nog meer positieve punten die expliciet naar voren werden gebracht: 

• “We leren elkaars wereld beter begrijpen en de behoeften van elkaars patiënten en cliënten ook”.
• “Er is meer partnerschap in de regio”
• “We voelen meer verantwoordelijkheid voor de regio”
• “Er ontstaat meer onderling vertrouwen”

Hoe kun je ervoor zorgen dat jij, bestuurder, beleidsmaker, verzekeraar, transitiebegeleider, zorgprofessional of consultant bewuste keuzes maakt die wel logisch aanvoelen en zonder twijfel bijdragen aan het grotere geheel, voorbij aan je eigen- en organisatiebelang? Deze paper beoogt jou meer inzicht te geven in welke patronen, onderstromen en tegenstromen er bestaan.

URGENTIE, DOEL EN DOELGROEP  

De praktijk wijst uit dat er na ruim twee jaar vergaderen, aanvragen indienen, sneltoetsen, aanvragen aanpassen (vaak meerdere keren), nog relatief weinig geld van de 2,8 miljard die door het Rijk beschikbaar werd gesteld, toegekend is aan de zorgregio’s. De beoogde transformatie van de zorgregio’s -die gezondheid centraal stellen in plaats van ziekte- verloopt traag.

Hoe dat komt is maar voor een deel te verklaren door bureaucratische procedures. Met ‘De Zeven interventies voor vitaal bestuur in de zorg’ uit mijn boek ‘Heel de Samenleving’ als leidraad kunnen nieuwe inzichten de ontstane situatie verklaren, evenals ruim dertig interviews. Die zeven aandachtsgebieden hebben als doel om bewustzijn te creëren.

En waarom ik, Marieke van Voorn, me daar mee wil bemoeien? Met mijn sociologische, systemische en spirituele kennis en inzichten zie ik al zeker twee decennia met lede ogen aan wat er gebeurt in de zorg en samenleving. Met mijn boeken ‘Heel de Organisatie’ (2022) en ‘Heel de Samenleving’ (2023) heb ik al veel mensen bereikt en systemisch bewuster gemaakt over toxische patronen en onderliggende maatschappelijk trauma. Ondanks dat zie dat diepliggende patronen met de beste bedoelingen door vele bestuurders, beleidsmakers en professionals over het hoofd gezien worden. Ik schreef deze paper als een vorm van burgerparticipatie voor ‘heel de zorg en samenleving’. Ik verwacht dat het bijdraagt aan structurele stelselwijzigingen en gezonde, energieke onderlinge verhoudingen en systemen.

SAMENVATTING EN LEESWIJZER[2] VOOR DEZE WHITE PAPER (DOWNDLOAD HIER  GEHELE PDF) 

Onderstaand tref je een overzicht van  aandachtsgebieden die helderheid geven over een meer succesvolle toepassing van de doelstellingen uit het Integraal Zorgakkoord. De taaie vraagstukken zijn misschien soms lastig om te lezen. Ik wil je vragen om door je weerstand heen te lezen, want vooral de laatste aandachtsgebieden zijn het meest pregnant en verdienen jouw volle aandacht.     1.     Neem je intuïtie serieus. Als iets niet logisch aanvoelt, ga dan op onderzoek uit. Luister naar je innerlijke wijsheid, volg de geldstromen én ontdek hoe alles en iedereen verbonden is met elkaar (old boys & girls netwerk).   2.     Kies voor menselijkheid als basis voor een gezonde samenleving. Het zien van de integrale mens ook met schaduwzijden en een onvermijdelijke dood is het uitgangspunt voor integrale zorg die akkoord kan zijn voor alle partijen. 3.     Vertrouw op de onmetelijke creativiteit en innovatief vermogen van ieder mens. Beperk de beperkingen (controlemechanismen) tot een minimum, zodat zorgprofessionals, patiënten en burgers kunnen floreren vanuit eigenwaarde. 4.     Neem verantwoordelijkheid voor jouw eigen positie als bestuurder, professional, beleidsmaker etc. en neem bewust afstand van een eeuwenoud patroon dat ongezonde afhankelijkheid creëert en in stand houdt. Ook aan de IZA-tafels. 5.     Heb oog voor oud hartzeer in je organisatie, tussen organisaties en in de samenleving. Maak ruimte voor mensen en organisaties die consequent aan het kortste eind trokken, geef hun passie de ruimte. Doorbreek paternalisme. 6.     Vergroot zeggenschap en verdiep je in het mechanisme ‘groepsdenken’ dat diep verborgen zit in de medische wereld, en ook in de samenleving. Wanneer alle stemmen gelden, creëer je een samenleving waarin gezondheid (ook van onderlinge relaties) de basis vormt. 7.     Systemische intelligentie is de smeerolie voor bewuste transformatie van de zorgsector en samenleving. Draag bij aan bewustwording over weeffouten in het systeem én over de ongezonde samenhang van dubbele agenda’s: politiek, overheid, zorgaanbieders, consultancybureaus, verzekeraars, media, farmaceutische industrie en NGO’s. 8.     Realiseer je dat organisaties en sectoren die zelf ‘niet gezond’ zijn, vatbaar zijn voor partijen en netwerken met eigen financieel belang, zorgfraude en netwerkcorruptie. Toewijding aan het grotere geheel bestaat uit gerichte aandacht voor preventie, voor regionale samenwerking, voor integrale zorg. Snijd heelkundig de toxische elementen weg en geef herstel van verhoudingen ruimte en veel aandacht. 9.     TOT SLOT: aandacht voor het co-creëren van EnergeticSystems systemen met leiders en professionals die werken vanuit een hoog ontwikkeld bewustzijn over integrale gezondheid, natuurlijke structuren en gelijkwaardige verhoudingen in ‘heel de samenleving’.

[1] De ondertekenaars van het Integraal Zorg Akkoord zijn: ActiZ, De Nederlandse GGZ, Federatie Medisch Specialisten, InEen, Landelijke Huisartsenverenging, Nederlandse Federatie van Universitaire medische centra, Nederlandse Vereniging van Ziekenhuizen, Patiëntenfederatie Nederland, Vereniging van Nederlandse Gemeenten, Verpleegkundigen & Verzorgenden Nederland, Zelfstandige Klinieken Nederland, ZorgthuisNL, Zorgverzekeraars Nederland en het ministerie van VWS.  

[2] DISCLAIMER: ik maak gebruik van anonieme bronnen. Zij schetsten een beeld dat leidde tot vermoedens, die gedurende de gesprekken en de maatschappelijke opstellingen steeds sterker werden. Maar het blijven vermoedens. Meer research is nodig. Verwijzing naar bepaalde instanties heeft geenszins de opzet om schade toe te brengen aan de reputatie van personen die hieraan verwant zijn. Deze paper heeft als doel om meer bewustzijn te creëren, zodat actief stappen ondernomen kunnen worden om patronen te doorbreken en weeffouten te detecteren en elimineren.