We hebben een onderzoekende, nieuwsgierige geest. We kijken, luisteren, proeven, ruiken en beleven om te kunnen begrijpen en om ‘good’ tot ‘great’ te maken.
"Wij zien onszelf niet als lichtende voorbeelden” opent Jan Hol het gesprek, die wars is van uiterlijk vertoon en uitingen die ver af staan van waar het echt om gaat. Precies dát en een holistische kijk op leiderschap en een heelkundige managementaanpak maakt iemand wat mij betreft een ‘lichtend voorbeeld’ voor anderen, die zich vaak wel laten leiden door hun ego. Het werd een verrassend en diepgaand gesprek, waarbij we filosofeerden over Heelheid van mensen en organisaties en de innerlijke weg ernaar toe als rode draad.
Vandaag ben ik, naar aanleiding van de publicatie van mijn boek ‘Heel de organisatie. Herstel het zelfhelend vermogen van de organisatie’, in gesprek met twee bestuurders, Jan Hol en Pieter Oudenaarden over heelheid in hun organisatie. Ze staan gezamenlijk aan het roer van de Christelijke Hogeschool Ede (CHE), die al vijftien jaar als ‘beste’ van de middelgrote hogescholen bekend staat: “De Keuzegids hbo roept de Christelijke Hogeschool Ede (CHE) dit jaar, 2021, opnieuw uit tot beste (middelgrote) hogeschool van Nederland. De CHE eindigt daarmee voor de 15e keer op de nummer één positie in de lijst van Nederlandse hogescholen”. De CHE scoort ook hoger dan alle grote hogescholen. De studies Bedrijfskunde, HRM, Communicatie, Social Work en Verpleegkunde behalen een score (ruim) boven de 75 punten en mogen zich daarmee ‘Topopleiding’ noemen”.
Bescheidenheid siert de mens. Dat gaat zeker op voor Jan Hol, die sinds anderhalf jaar bestuursvoorzitter is en voor bestuurslid Pieter Oudenaarden die er ruim 5 jaar werkt. Ze verwijzen meteen naar hun voorgangers Burggraaf, Boele, Bestebreur en Van Wijnen, die deze organisatie mede ontwikkelden tot waar ze nu staat. Jan’s voorganger Harmen van Wijnen hanteerde de spreuk: “Iedereen wist dat het niet kon, tot er iemand kwam die dat niet wist” en Pieter’s kamer hangt de spreuk: “Keep learning and surprise yourself”. Deze intrinsieke visie op leren en ontwikkelen maakt dat er een collectieve onderstroom van onderling vertrouwen is in elkaars potentieel.
“We hebben een onderzoekende, nieuwsgierige geest”. Jan Hol zegt het beeldend: “We maken tastend de weg naar voren om blijvend nieuwe routes te verkennen. We concluderen ook regelmatig dat we toch een andere weg moeten inslaan”. Jan en Pieter hebben de waarheid niet pacht, maar zijn er wel naar op zoek. Pieter vult aan: “We hebben beide onze wortels niet in de onderwijssector en daarom hebben we onze zintuigen nodig. We kijken, luisteren, proeven, ruiken en beleven om te kunnen begrijpen en om ‘good’ tot ‘great’ te maken. We hebben beide het volste vertrouwen in onze docenten, de staf en het ondersteunend personeel. Samen geven we richting aan de CHE”.
Jan Hol komt oorspronkelijk uit Ede. Hij heeft gedurende zijn loopbaan over de hele wereld gewoond en gewerkt, onder meer in de Verenigde Staten en Singapore. Hij heeft een veelzijdige loopbaan waarbij drie c’s de rode draad zijn: communicatie, christelijk en ‘care’. Als leider is Jan altijd persoonlijk en hij verbindt zich met wie hij spreekt. Sinds ruim twintig jaar zijn hij en zijn gezin weer terug in Ede. Als kind was Jan de enige van zijn klasgenoten die niet uit een boerenfamilie kwam. Zijn vader werkte bij het gasbedrijf, maar desondanks kon hij het met iedereen goed vinden. Jan Hol is toegankelijk en staat open voor feedback om eventuele blinde vlekken te voorkomen. In zijn gezin van herkomst heeft hij zijn vermogen tot verbinden ontwikkeld, door zich vriendelijk en ook confronterend op te stellen als dat nodig was in het rumoerige gezin met zeven kinderen. Jan is zich mede daardoor altijd bewust van de balans tussen kansen en bedreigingen. “Vragen stellen is belangrijker dan antwoorden geven, zodat de ander zijn of haar expertise en verantwoordelijkheid kan inbrengen. Ik ben dienend aan het grotere geheel door te inspireren, richting te geven en ook in te grijpen, wanneer dat nodig is”. Lachend geeft hij aan dat hij het erg fijn vindt als zijn vrouw ingrijpt en hem zo nu en dan tot de orde roept.
Pieter Oudenaarden was als kind een ‘randstadjochie’ en woonde in Utrecht. Eerst in Lombok, erna in Oog in Al. Hij heeft mooie herinnering aan het spelen en hangen in winkelcentrum Hoog Catherijne voordat het verpauperde. Pieter was het oudste kind van zijn ouders en heeft, zoals veel ‘oudste kinderen’ dat doen, veel verantwoordelijkheid op zich genomen. Hij ontwikkelde zich na zijn studie tot een sensitieve, diplomatieke onderhandelaar. Met zijn radar voor onderstromen en onderlinge verhoudingen en met een helder doel voor ogen had hij een ideaal handelings-repertoire voor een loopbaan bij het CNV. Na twintig jaar op verschillende posities bij diverse CNV bonden en CNV Vakcentrale, stapte Pieter over naar de Christelijke Hogeschool Ede: “Hier op de CHE werd ik me bewust dat ik duidelijker leiding moest geven en steviger grenzen moest stellen om het geheel ‘bij de les’ te houden. Het handelingsrepertoire waar hij het CNV ver mee was gekomen, bleek bij de CHE niet meer te voldoen. Ik heb geleerd om in dialoog de patronen af te pellen en soms mensen en teams te confronteren. Ik denk dat de meeste mensen me hier kennen als zowel vriendelijk als helder”.
In een gezonde organisatie is er oog en oor voor de oorsprong van de organisatie. Ook het afpellen en ontrafelen van eventuele organisatietrauma’s, zoals fusies en reorganisaties dat kunnen zijn, is essentieel voor het bestaansrecht én voor het levendig maken en houden van een organisatie.
Jan en Pieter zijn zich daar terdege van bewust en hebben daar zowel persoonlijk als zakelijk oog voor: “De huidige CHE heeft 600 medewerkers en 5300 studenten met 24 opleidingen. De hogeschool is echter ontstaan uit ‘de Christelijke kweekschool op de Veluwe’, die in 1950 werd gesticht. Drie jaar later ging deze samen met eenzelfde vereniging uit Harderwijk. Op 1 september 1954 startte men met colleges voor 65 studenten. In 1994 fuseerde de hogeschool met De Vijverberg, waarna de huidige naam 'Christelijke Hogeschool Ede' (CHE) werd geïntroduceerd. De stevige pedagogische basis van de CHE heeft deels haar basis bij Prof. Dr. Jan Waterink, die als een hoogleraar onderwijs en opvoeden met elkaar verenigde in het onderwijs-leerproces. Hij zag dat ‘hoofd, hart en handen’ evenwaardige pijlers van goed onderwijs zijn, evenals oog hebben voor kwetsbare leerlingen.
Een kerngezonde organisatie kent zichzelf, heeft heldere universele principes, draagt haar kernwaarden intrinsiek uit en toets ieder besluit daaraan. Het geeft een organisatie innerlijke autoriteit: “Bij de CHE is onze christelijke identiteit een belangrijk gegeven dat ons een bijzondere positie in het landschap met hogescholen geeft én het geeft ons een glashelder innerlijk kompas. Het grotere verhaal van de evangelie gaat ook over het streven naar heelheid, net als jouw boek”, aldus Jan. “Wij beschouwen iedere student, iedere docent en medewerker als één integraal wezen. Wij CHE’ers kijken elkaar in de ogen en creëren momenten om onszelf te herinneren aan onze heelheid”.
Pieter vult aan: “Ook in Coronatijd hebben we het ritueel van de diploma-uitreiking zoveel mogelijk live en coronaproof proberen te doen met aandacht voor de individuele student en zijn of haar ontwikkelingsproces. Wij zien anderen in hun waarde voor de samenleving en erkennen dat bij elke diploma-uitreiking. Dat is het DNA van de CHE en dat straalt ook af in hun latere loopbaan”.
Jan Hol vult aan: “Vlak voordat ik hier bestuurder werd, sprak ik iemand van het Diakonessenziekenhuis in Utrecht. Ze zei dat onze afgestudeerde verpleegkundigen vaak meer en warmer contact hebben met patiënten dan verpleegkundigen die elders zijn opgeleid. Ook in die professionele basishouding komt ons DNA consequent naar voren”.
Pieter vertelt verder: “Iedere student die bij ons wil studeren stellen we vragen over hun identiteit, hun essentie. Wie ben je? Iedereen is welkom, ook mensen met een ander geloof of zonder religieuze achtergrond, maar we willen wel dat iedereen nadenkt en leert voelen wie hij of zij is. Een student die aan de CHE heeft gestudeerd kan onder woorden brengen wat de eigen identiteit is en hoe die identiteit zich verhoudt tot de professie waarvoor hij of zij wordt opgeleid”.
Het gesprek wordt filosofischer naarmate de tijd verstrijkt. Daar waar mijn boek gaat over de innerlijke weg naar heelheid met bewustzijn over de essentie en intentie van mensen, organisaties en hun context, spreken Jan en Pieter over eenzelfde proces van menswording, waarbij ‘divinity’ overgaat in ‘humanity’. Hoewel ikzelf geen christelijke achtergrond heb, kan ik hen goed verstaan, want je eigen goddelijkheid of je eigen essentie inzien, zijn wat mij betreft twee verschillende woorden met dezelfde betekenis.
Jan Hol: “Op de CHE studeren jongeren niet alleen af op hun vakgebied, maar begeleiden we ze ook bij hun proces van ‘menswording’. Dat deden de docenten in 1977 al zo, toen ik hier zelf student werd. Je wordt hier iemand, omdat reflectie op wie je bent en jouw waarde voor de samenleving continu onderdeel uitmaken van het curriculum”.
Ik sta stil bij het fenomeen dat organisaties met een sterk moreel kompas en helder DNA ook vriendelijk rebelleren wanneer externe factoren hun morele grenzen overschrijden. Bijvoorbeeld overheidsregulering die de essentie en intentie van een onderwijsinstelling onder druk kunnen zetten. “We voelen ons niet echt rebels, maar zijn ons wel erg bewust dat we als hogeschool belastinggeld gebruiken en dat we publieke waarde moeten toevoegen. Efficiënt, effectief en verantwoordelijk”, zegt Pieter. Jan Hol realiseert zich: “Nederland is een bevoorrecht land waarbij we een grote mate van onderwijsvrijheid genieten. Docenten kunnen hier naar hartenlust hun favoriete thema’s kwijt in het onderwijs. In deze coronatijd hebben we wel moeite ondervonden met de toepasbaarheid van de regelgeving. Achteraf gezien, had ik eerder aan de bel willen trekken, maar uiteindelijk heb ik Mark Rutte in 2021 een brief geschreven met oplossingsrichtingen die de emotionele draagkracht van studenten en docenten, maar ook de kwaliteit van het onderwijs minder schade zouden toebrengen. We staan hier niet alleen in en hebben ons verenigd met enkele andere bestuurders van hogescholen om gesprekken te voeren met het ministerie van OCW, ‘tegen de stroom in’”.
Kortom: Mensen en organisaties die heel dicht bij hun essentie staan en die elk besluit toetsten aan hun oorspronkelijke intentie, ontkomen er niet aan om een (beetje) ‘rebel with a cause’ te zijn, om hun organisatie gezond te houden, inclusief de klanten (studenten in dit geval) en hun medewerkers.
Het was een zeer inspirerende ontmoeting tussen gelijkgestemde zielen. Ik ga naar huis met een boek (‘De Jacht naar Rust’), geschreven onder redactie van CHE-onderzoeker dr. Robert van Putten en lijstje met interessante boeken: “Herstellers” van Gabe Lyons en “De langste reis is naar binnen” van Jurjen Beumer”. Ik geef hen beide een gesigneerd exemplaar van mijn boek, zodat we een volgende keer nog wat dieper en langer kunnen filosoferen…
Marieke van Voorn schreef Het boek ‘Heel de organisatie. Herstel het zelfhelend vermogen van de organisatie’. Ontdek meer over het boek en bestel hem hier.
I am Marieke van Voorn and I guide visionary leaders and cyclebreakers to transmute the establisment to co-create a healing and sustainable organization.
Healing Leaders (2022) originates from Een Heldere Zaak that was founded in 2010.
marieke@healingleaders.org
Healing Leaders is based in Amersfoort in the Netherlands.
Photo's: Pauli Puur.
This website uses cookies. By using this website, you agree to the use of cookies.