Inspirerend voorbeeld 34. Dianda Veldman "Wij zijn als Patiëntenfederatie energiek bezig geweest met het doorbreken van hardnekkige patronen"

Vandaag kijk ik met Dianda Veldman, directeur-bestuurder van de Patiëntenfederatie Nederland, terug op haar leiderschap. Ze vertelt over haar impact voor de positie van de Patiëntenfederatie en de kwaliteit van zorg voor patiënten in het grotere geheel. Ze geeft vanaf 1 september het stokje door aan haar opvolger, omdat ze met pensioen gaat. In de afgelopen acht jaar heeft ze in samenwerking met haar achterban van ruim 200 patiëntenorganisaties het belang van patiënten stevig op de kaart gezet.

Dianda is socioloog en kijkt tevens met een bedrijfskundige en systemische blik naar haar eigen organisatie en het zorgveld. “Ik ben er trots op dat de Patiëntenfederatie een levend(ig)e organisatie is geworden. De traditionele arts-patiëntrelatie in de zorgsector beheerst op veel plekken nog de dynamiek in de spreekkamer en op beleidsniveau, maar wij zijn als Patiëntenfederatie energiek bezig geweest met het doorbreken van hardnekkige patronen. Zelfbeschikkingsrecht voor patiënten, erbij horen, meedoen én ook gelijkwaardigheid tussen artsen en patiënten zijn belangrijke leidende principes waar we voor staan. We streven ‘een zo goed mogelijk en betekenisvol leven’ voor patiënten na”.

ZEGGENSCHAP MET WIJSHEID

Organisaties gaan in zekere zin lijken op hun leider(s), zeker wanneer zij zich bewust zijn van hun persoonlijke missie. “De Patiëntenfederatie is misschien wel een beetje geworden, zoals ik zelf ben. Als kind al voelde ik dat niemand mij ging vertellen wat ik moest doen. Ik wilde zeggenschap”, beaamt Dianda lachend. “Acht jaar geleden trof ik een organisatie aan die nog vrij braaf was en een onduidelijk profiel had. Inmiddels zoeken we actief de dialoog, zowel intern als in het zorgveld”.

Dianda organiseert bijvoorbeeld zo’n vier á vijf keer per jaar een standpuntensessie, die wordt ingeleid met een dilemma. “Daar worden stellingen geponeerd waarover we discussiëren. Bijvoorbeeld over onze rol bij het thema preventie. Vaak wordt daaronder verstaan dat je voorkomt dat gezonde mensen ziek worden. Maar hoe zit het dan met mensen die ziek zijn? Zo’n standpuntensessie is lekker levendig: deelnemers stemmen met hun voeten en proberen vervolgens elkaar te overtuigen. Zo heb je heel snel de argumenten voor en tegen helder, zodat de wisdom of the crowd zichtbaar wordt. “Medewerkers waarderen deze sessies. Het bleek dat we gezamenlijk vonden dat preventie in de zin van leefstijladvies ook patiënten helpt om sneller te herstellen of minder snel achteruit te gaan. En dat het dus heel goed bij ons past om daar meer aandacht aan te gaan besteden”. Wat Dianda vertelt over het genereren van innerlijke wijsheid uit het levende systeem dat zij leidt, doet me denken aan het veerkrachtmodel dat ik beschrijf in ‘Heel de organisatie; herstel het zelfhelend vermogen van de organisatie (2022).

Het veerkrachtmodel voor organisaties gaat ervan uit dat emotionele intelligentie van het geheel essentieel is voor de veerkracht en veranderkracht van de organisatie. Daartoe is het belangrijk dat de wijsheid van binnenuit en van buitenaf continu inzichtelijk wordt gemaakt en toegepast. In het veerkrachtmodel functioneren alle actoren in verbinding met elkaar. Ze dienen gezamenlijk de essentie (het hart) van de organisatie. Dit maakt dat de organisatie een kloppend hart heeft en dat wat men doet klopt.

ZELF SLINGERS OPHANGEN

Wat maakt dat Dianda zich zo hard maakt voor de positie van patiënten in de samenleving, dat ze gezien worden en mee kunnen doen in de samenleving? “Ik ben gevormd door mijn jeugd in Klazienaveen. Mijn vader was er huisarts en mijn moeder was zijn achterwacht. In het dorp was voor een meisje zoals ik niet veel te doen en er waren weinig kinderen waar ik aansluiting bij had. Ik heb geleerd om zelf de slingers op te hangen, bijvoorbeeld door toneelstukjes te schrijven en de verjaardagsfeestjes voor mijn broertjes te organiseren. Als dochter van de dokter voelde ik me ‘anders’ dan de meeste kinderen in mijn klas. De middelbare school in Emmen was een verademing, omdat daar kinderen waren die wat meer op mij leken. Mijn verlangen om wel in verbinding met anderen te zijn en om erbij te horen, komt voort uit die tijd”.

INCLUSIEF IEDEREEN

Dianda voelt een innerlijke drive om in verbinding te zijn met de mensen uit haar organisatie. Als directeur spreek je niet automatisch iedereen. Bij de Patiëntenfederatie organiseert ze daarom elke maand een verjaardagslunch voor de jarigen in die maand. “Het zijn gesprekken zonder agenda. We ontmoeten elkaar als mens, maar ik drop er ook wel eens een ideetje waarop ik feedback vraag. Door deze maandelijkse lunches houd ik feeling met wat er leeft in de onderstroom van de organisatie. Ook ga ik met elke nieuwe medewerker uitgebreid kennismaken, waarbij ik vooral hen aan het woord laat. Met mijn MT houd ik elke maandagochtend vinger aan de pols door te bespreken hoe het gaat. Groen, oranje of rood? En elk kwartaal gaan we een hele middag systemisch kijken naar de onderstromen en dynamieken in het team, de organisatie en de context waarin we werken”. Uit een medewerkerstevredenheidsonderzoek kwam naar voren dat het met de emotionele veiligheid binnen de organisatie goed zit. “Daar ben ik heel blij mee”.

Volgens de Belbintest heeft Dianda sterke trekken van de ‘voorzitter’ en de ‘vormer’ rol. De voorzitter brengt mensen bijeen en coördineert de inspanningen van het team. De vormer is dynamisch, gedreven en uitdagend. Met die combinatie ben ik iemand die regelmatig nieuwe projecten opzet en initiatieven ontwikkelt. In mijn werk ontwikkel ik daardoor graag initiatieven waarbij mensen uit verschillende sectoren  in de zorg bij elkaar gebracht worden om samen dingen voor elkaar te krijgen.

DIGITALE GEZONDHEIDSOMGEVINGEN INNEMEN

Dianda vervolgt: “De afgelopen acht jaar heb ik dicht op beleidszaken gezeten door veel in gesprek te zijn met zorgpartijen en het ministerie van VWS met als doel om de zorg patiëntgerichter te maken. Dianda vertelt het met een logica die past bij haar scherpzinnigheid. “Patiënten hebben geen materiële macht, maar ze hebben wel het morele gelijk. En dat maakt dat we als Patiëntenfederatie hoe dan ook een stem hebben en kunnen inzetten. In het verleden deden we dat wel eens door het vingertje te heffen. Dat doen we -als het nodig is- nog steeds, maar we nemen ook medeverantwoordelijkheid voor het patiëntgerichter maken van de zorg”.

De Patiëntenfederatie is een volwassen organisatie geworden, die niet vanuit onverwerkte rouw handelt, maar vanuit zelfrespect. Datzelfde geldt voor de actieve leden van patiëntenverenigingen. “Veel van de patiënten die daarin actief worden of de deelnemers aan ons Zorgpanel hebben al een heel rouwproces doorlopen van acceptatie en los laten. Ze zijn dan in zekere zin ‘hun ziekte voorbij’ en willen vooral van betekenis zijn voor medepatiënten, nu en in de toekomst”.

Eén van de gezamenlijke initiatieven die voort kwam uit samenwerkingen met andere partijen in de zorg zijn de persoonlijke gezondheidsomgevingen (PGO’s).  Om als patiënt meer regie te kunnen hebben, is het belangrijk dat je toegang hebt tot informatie en inzicht hebt in jouw gezondheidsgegevens. “Zelf heb ik er een ontzettende hekel aan om in een afhankelijk positie te zitten. Ik ben altijd op zoek naar gelijkwaardigheid”, benadrukt Dianda het belang van PGO’s voor een gelijkwaardige relatie tussen arts en patiënt.

VLIEGWIELEN EN SPAKEN

In vogelvlucht vertelt Dianda ook over nog een initiatief uit haar team, de Vliegwielcoalitie. “Die bestaat sinds 2017 uit zorgverleners en zorgaanbieders met de opdracht om digitale zorg op te schalen, zodat zo veel mogelijk patiënten en cliënten de voordelen ervan kunnen ervaren. We doen dit in samenwerking met zorgaanbieders, leveranciers van digitale middelen, zorgverzekeraars en natuurlijk vertegenwoordigers van patiënten”.

De coalitie bestaat uit mensen die zich er betrokken bij voelen en de durf en daadkracht hebben om er voor te gaan. “Zo hebben we zoals een vliegwiel versnelling te weeg gebracht met betrekking tot thuismeten, digitale keuzehulpen, leefstijlmonitoring en medicijndispensers in de wijkverpleging. Het mes van digitalisering snijdt aan twee kanten merken we vaak. Patiënten kunnen meer zelf doen en ervaren meer regie en zorgprofessionals ervaren over het algemeen meer werkplezier door het gebruik van deze toepassingen”.

Dianda en haar team opereren nog altijd in een conservatief krachtenveld, waarin het implementeren van digitale zorg niet vanzelf gaat. “We kunnen patiënten niet de schuld geven dat ze niet vragen om iets waarvan ze niet weten dat het bestaat”, verzucht Dianda. “Het lastige in de zorgsector is dat niemand zich er eindverantwoordelijk voor voelt, waardoor we ons continu te verhouden hebben tot collectieve en individuele belangen en mogelijkheden. Niemand zet de kaders of hakt knopen door. Soms zetten we drie stappen vooruit en weer twee terug, doordat er iets spaak loopt in het systeem, maar ik houd ook van die complexiteit. Ik breng de processen graag terug tot de essentie, zodat alle partijen en wel bij varen, want meestal is er niet maar één partij die bakzeil haalt, zoals wanneer verzekeraars bepalen dat ze bepaalde medicijnen niet meer vergoeden. Dan kan een nieuw perspectief voor zowel de patiënten, apothekers, leveranciers en de verzekeraar positiever uitpakken. Op de momenten dat ik kan bijdragen aan een oplossing voor alle stakeholders ben ik in mijn element”.  

Ondanks de weerbarstigheid en dank zij de vele succesvolle stappen vooruit die Dianda behaalde is er voor de Patiëntenfederatie een heel heldere lijn voor de toekomst. We hebben vijf doelen gesteld voor patiënten: “In 2030… is het voor mij gemakkelijk om gezond te leven … draait de zorg om de kwaliteit van mijn leven … is alles voor mijn gezondheid binnen mijn bereik … leef ik zelfstandig én sta ik er niet alleen voor … heb ik toegang tot de allerbeste zorg”.

Wat Dianda na 1 september zelf gaat doen, weet ze nog niet, als er maar meer tijd is om te genieten van het leven.

Marieke van Voorn is procesbegeleider van organisaties door naast leiders te staan die vastgeroeste patronen willen doorbreken, zodat 'heel de organisatie' herstelt en heelt. Haar eerste boek 'Heel de Organisatie, herstel het zelfhelend vermogen van de organisatie' is verkrijgbaar via haar website.  Mariekes tweede boek 'Heel de samenleving' over gezond bestuur in zorg en welzijn wordt op 23 november 2023 gepubliceerd.