Inspirerend voorbeeld 33. Candice de Windt "De zorg moet niet langer alles van de patiënt overnemen, omdat zij vaak zelf nog heel veel kunnen".

Half mei spreek ik met Candice de Windt, Vlaams zorg- en welzijnsambassadeur. Ze is in dienst van de Vlaamse overheid waar ze sinds april 2022 werd aangesteld als adviseur voor het Departement Zorg. “Mijn missie is om ‘heel de zorg en welzijnssector’ op een positieve manier in de kijker te plaatsen, zodat zij zelf en de maatschappij hun grote waarde voor mens en samenleving weer gaan inzien. Wanneer je kiest voor het werken in zorg en welzijn, kies je voor een job met veel warmte, teamwork en maatschappelijke meerwaarde voor ‘heel de samenleving’. Dat is onnoemelijk waardevol”.

WEERBAARHEID EN DOORZETTINGSVERMOGEN

Ons zoomgesprek vindt plaats gedurende een autorit, waarbij Candice in de file geraakt. Met zeer veel enthousiasme en een hoge ambitie is ze onderweg naar haar volgende afspraak, waarbij de file haar snelheid soms afremt. Het lijkt metaforisch. Ze kwam tijdens haar studie en in haar werk, ook in haar huidige functie, regelmatig weerstand en ‘stoppers’ tegen. “Zo begreep destijds bijna niemand waarom ik koos voor de bacheloropleiding verpleegkunde, omdat ik latijn Wetenschappen in secundair onderwijs gedaan had”. Desondanks liet ze zich niet stoppen.

“Die negatieve kijk op hogeschoolopleidingen leeft nog steeds in het algemeen secundair onderwijs. Dergelijke beeldvorming is een gemiste kans voor heel veel sectoren, maar vooral in alle zorg- en welzijnsopleidingen is er hoge nood aan sterke studenten”. Na haar studie verpleegkunde volgde meteen een academische studie Verplegingswetenschappen, waarnaast ze ook werkte als verpleegkundige.

“Ik ben een groot voorstander van de combinatie van studeren en werken tegelijkertijd. Daardoor leer je zo veel sneller een vak”. Candice ziet het ook als één van de oplossingen voor het collectieve personeelstekort in de zorg. “We moeten ons blikveld verruimen, flexibeler worden”. Candice heeft een heldere visie op onderwijs, niet in de minste plaats doordat ze ruim 14 jaar bij hogeschool Odisee werkte, waarvan 6 jaar als directeur ‘Gezondheidszorg’ en 4 jaar als directeur ‘Onderwijs en Onderzoek’.

JUISTE VERANTWOORDELIJKHEID OP HET JUISTE MOMENT

Duidelijk is dat Candice hoe dan ook niet van de gebaande paden is, maar dat ze haar hart en haar  -grote- verantwoordelijkheidsgevoel volgt. Al vanaf het begin van haar loopbaan, heeft ze functies met een grote verantwoordelijkheid opgenomen. Na haar academische opleiding startte ze onmiddellijk in een staffunctie in een psychiatrische setting. Daarna volgde de hoger onderwijswereld waar ze startte als docent en op korte termijn doorgroeide naar directeur. Ze weet niet beter dan dat ze werk doet met een grote scope. “Ook mijn werk als ambassadeur voelt  -inderdaad- als een grote verantwoordelijkheid, maar ik ben het gewend”. Al van zeer jongs af aan droeg ze als vanzelf en uit zichzelf, grote verantwoordelijkheden op haar schoudertjes. “Mijn ouders scheidden toen ik twee was, waarna ik onbewust veel zorgen van en voor mijn mama op me heb genomen. Ik was toen conflict mijdend en stelde me op als een verzoenende factor voor problemen die niet bij kinderen horen”.  

Ze wil de collectieve reflex dat jongeren meteen (te) hoog in het onderwijssysteem beginnen omdraaien: “Eigenlijk zou het omgekeerd moeten zijn: start als je jong bent met waar je op dat moment klaar voor bent. Daarna zijn er nog vele manieren om door te studeren bijvoorbeeld met nascholing, werkplekleren of levenslang leren. We moeten echt onze mindset omdraaien en ons weer verbinden met ons menszijn”.

Ook het beeld dat we in de westerse wereld hebben van het werken in zorg en welzijn is omgedraaid. “Er ligt zeer veel focus momenteel op de verpleegkundige, zorgkundige, verzorgende, persoonsbegeleider, kinderbegeleider en logistiek medewerker in de zorg, maar feitelijk zijn alle beroepen die bijdragen aan de zorg en welzijnssector onnoemelijk belangrijk voor de samenleving”.

OPRECHTE TAAIE TANTE

Candice spreekt zich helder uit over wat ze ziet en hetgeen wat haar betreft mag veranderen. “Vroeger was ik misschien meer een pleaser die zich koste wat kost wilde verzoenen met de anderen, maar tegenwoordig ben ik meer een ‘taaie tante’. Wanneer iets echt niet oké is, dan zeg ik het recht toe, recht aan maar wel altijd op een respectvolle en correcte manier. Dus misschien wel niet zo direct als veel Nederlanders”, geeft ze lachend aan. “Vroeger wilde ik nog wel eens anderen sparen, maar inmiddels ben ik geen zachte heelmeester meer, maar grijp in indien nodig. Ik merk dat mensen mijn oprechtheid en openheid waarderen”.

Ondanks dat ze in haar directiefunctie wel eens als een heelkundig leider ingreep, bijvoorbeeld door mensen van hun functie te ontslaan, krijgt ze regelmatig te horen dat empathie haar kenmerkt. “In gesprekken probeer ik heel erg aanwezig te zijn, ik luister diep en geef de ander de ruimte. Ik geef wel toe dat ik dit echt heb moeten leren. Ik maak echt tijd, vaak zonder tijdsbesef, waardoor ik dan elders wel eens te laat kom”. Ons gesprek begon inderdaad een paar minuutjes te laat, omdat het vorige was uitgelopen.

“What you see, is what you get”, herhaalt ze nog maar eens. “Ik verstop mij niet, ik wil in alle openheid en zonder politieke sturing ons beleid en onze overheid kunnen adviseren over wat ik elke dag hoor en zie op de vloer en waar ik kansen zie. “Verder ben ik zeer loyaal. Wanneer eenmaal een beleidsbeslissing gevallen is, dan handel ik ernaar en zal ik dit uitdragen. Ik ga niet muiten en dat vraag ik ook van mijn medewerkers”.

CARTE BLANCHE VOOR HELEND LEIDERSCHAP

Toen ze een jaar geleden aan deze invloedrijke baan begon, kreeg ze echter carte blanche van zowel de politiek als van de SG Karine Moykens. “Daardoor aarzelde ik geen moment en ben ik een toer door het werkveld gaan maken. Daar ben ik nog steeds druk mee. Het oplossen van personeelstekorten los je niet op vanachter een bureau. De huidige transitie in de zorg én welzijn vereist heel sterk en bewust leiderschap, maar op dat punt valt er nog veel winst te behalen. Veel leiders hebben  -helaas- nog niet door wat er van ze verlangt wordt nu, in deze tijd.”

In mijn boek ‘Heel de organisatie; herstel het zelfhelend vermogen van de organisatie’ concludeer ik hetzelfde. Daarom ga ik expliciet in op wat ik versta onder helend leiderschap dat gepaard gaat met een holistisch perspectief, inclusief de moed om welbewust in te grijpen”.

De holistische leider is sterk verbonden met de intentie van de organisatie, zowel intern als met de externe context. Holistische leiders hebben overzicht en inzicht over het geheel en kijken met een meervoudig perspectief. Belangrijkste taak van deze holistische leiders is om de intentie van heelheid in de organisatie gepassioneerd voor te leven, uit te stralen en deze coachend en interveniërend te integreren op alle lagen van de organisatie. De holistische leider heeft een explorerende stijl en legt de nadruk op empoweren van de gehele organisatie, zodat ieder zich ook verbindt met de intentie van de organisatie. De holistische leider heeft een ruim arsenaal aan interventies die voortkomen uit mensenkennis en een ruim bewustzijn.

De heelkundige manager is verantwoordelijk voor de uitvoering van het strategische plan en faciliteren, zodat het voor ieder mogelijk is om bij te dragen aan de essentie en intentie van de organisatie. Naast het sturen op intrinsieke motivatie, belonen en sanctioneren deze managers soms ook met extrinsieke beloningsmiddelen om zo balans in geven en nemen te brengen. Heelkundige managers zijn niet bang om te ‘snijden’ wanneer er onwil, onkunde of boventalligheid aan de orde is. Door in te grijpen, creëren ze een sociaal veilige bedding waarop kundige, bereidwillige beroepskrachten met beroepstrots kunnen produceren, creëren, diensten verlenen en producten maken. Vakmensen voelen zich serieus genomen, omdat de heelkundige manager aandacht besteed aan hun betekenisvolle functie voor de organisatie. Uit: Heel de Organisatie (2022)

Candice beaamt dat de zorg en welzijn sector helende leiders nodig heeft die holistisch en heelkundig kunnen kijken en handelen: “Teach as you preach”, is haar adagium. “Leiders van nu zullen hun organisatie aan de tijd van nu moeten aanpassen, want velen zijn niet meer van deze tijd. Te hiërarchisch en controlerend, waardoor personeel, maar ook patiënten (dreigen) af (te) haken. Ze zijn te zeer vastgeroest aan een beloningsstructuur en zekerheden die in de nabije toekomst niet meer betaalbaar en uitvoerbaar zijn”.

OUT-OF-THE-BOX COCREËREN

Candice vervolgt: “Ook het medische model is hopeloos uit de tijd. De zorg moet niet langer alles van de patiënt overnemen, te meer omdat mensen in een (tijdelijk) hulpbehoevende staat vaak zelf nog heel veel kunnen. Ik zie en hoor in het maatschappelijk veld wel dat de bestuurders en artsen en verpleegkundigen wel inzien dat het anders moet, maar ze weten niet hoe. Ik weet ook niet precies hoe we het tij gaan keren, maar ik zie wel veel mogelijkheden, bijvoorbeeld in het nadenken over juiste skill mix: combinatie van kennis en talent”. Ook op dat punt ziet Candice de nodige vertragingen en weerstand in het systeem, maar ze zag in het afgelopen jaar ook diverse out-of-the-box kansen:  

Doorbreken van het paternalistische patroon. “Met toxische leiders en ‘ja’ knikkende medewerkers komen we er niet. We moeten veel meer oog gaan krijgen voor de mensen achter de leider en de collega. Niet het CV moet leidend zijn, maar de persoonlijke en professionele houding. Leiderschaps- en  professionele ontwikkeling in een gezonde zorgsector gaat gepaard met moed, fouten durven én mogen maken, nieuwe wegen uitproberen. Kortom: creativiteit, vindingrijkheid en daadkracht”.  

• Menselijke nabijheid is een belangrijk thema. “In zorginstellingen, zonder verpleegpost, waar het personeel en de bewoners door elkaar lopen en samen lunchen, is er veel meer verbinding, werkplezier en levensvreugde. Ik heb dat met mijn eigen ogen gezien. Het zijn organisaties met een laag verzuim en soms zelfs een wachtlijst voor medewerkers die juist daar willen werken”.
• De mindset over flexibiliteit van arbeid moet veranderen. “We gaan de drempels moeten wegnemen, rond organiseren van flexibiliteit in onze arbeidsomstandigheden en -voorwaarden . Een win/win voor o.a. de zorgsector als voor de medewerker die extra wil presenteren, die iets willen bijverdienen. Maar nog meer dan dat hebben we vooral visie en leiderschap nodig rond flexibilisering van arbeid. We zien dat onze huidige en toekomstige generatie collega’s veel belang hechten aan work life balance, aan werkomstandigheden aangepast aan hun noden, laat ons bekijken hoe we dit kunnen organiseren en realiseren ”.
• Innovatieve woonzorgconcepten: “Daarmee bedoel ik zorgdorpen voor bijvoorbeeld mensen met dementie of een handicap, zoals deze er al meer zijn in Nederland. Tegen dergelijke ideeën is in Vlaanderen nog veel weerstand, in de vorm van uitspraken als ‘het moet wel wetenschappelijk onderbouwd zijn’, of ‘wat zij doen in Nederland kan in Vlaanderen niet’”.
• Het aanwerven van mensen die nog geen zorg/welzijn gerelateerd diploma hebben, maar wel heel veel zin om in de zorg te gaan werken. “Het is mijn oude liefde om werken en studeren integraal te combineren tot een mogelijkheid, waarbij nieuwe collega’s zowel een salaris krijgen als een opleiding. Op deze manier proberen we nu vanaf mei 2023 tot 2025 ruim 3000 nieuwe medewerkers te werven én toe te leiden naar een beroepskwalificatie”.

Aan het eind van ons gesprek wordt Candice’ stem zachter en serieuzer. “Mensen moeten zichzelf gaan terug vinden. Uit hun gouden kooi stappen, terug naar wie ze zijn, terug naar hun essentie. Medewerkers in de zorg mogen weer leren om de veiligheid bij zichzelf te zoeken en (schijn)zekerheden loslaten. Durf te springen en weet diep van binnen dat het altijd goed komt”.

Candice zelf dat deed meerdere malen in haar leven en is daardoor een levend voorbeeld van practice what you preach’.  Door haar pionierschap is ze een ‘brug’ van de oude tijd naar de nieuwe tijd. En door haar grote ontwikkelsprongen heeft ze een doorleefde wijsheid opgedaan, waarbij ze leerde om verantwoordelijkheid te dragen voor haar eigen keuzes. Daarin is ze een voorloper in een sector die transformeert van controle naar vertrouwen met liefde voor ‘heel de mens’.

Marieke van Voorn is procesbegeleider van organisaties door naast leiders te staan die vastgeroeste patronen willen doorbreken, zodat 'heel de organisatie' herstelt en heelt. Haar eerste boek 'Heel de Organisatie, herstel het zelfhelend vermogen van de organisatie' is verkrijgbaar via haar website.  Mariekes tweede boek 'Heel de samenleving' over gezond bestuur in zorg en welzijn wordt op 23 november 2023 gepubliceerd.